روابط فضایی آشپزخانه
آشپزخانه یک محل کار درون خانه است و در عین حال در ارتباط با سایر نقاط خانه می باشد. در واقع ماهیت فضایی – مکانی آشپزخانه به عنوان مهم ترین مرکز تجمع افراد خانواده که شامل فضای غذاخوری، فضای کار و آماده سازی غذا، فضای قرارگیری کابینت ها و عناصری همانند یخچال، اجاق گاز، ظرف شویی، ارتباط با فضاهای دیگر خانه، دسترسی به فضای باز همانند تراس یا حیاط خلوت و … سبب می شود که طراحی آشپزخانه خانگی با توجه ی ویژه انجام گیرد.
آشپزخانه آشپزخانه فضایی است که سه فعالیت اصلی نگهداری و آماده سازی مواد غذایی، شستن مواد غذایی و ظروف و طبخ غذا، در آن انجام می شود. در کنار این سه کار اصلی، فعالیتهای دیگری نظیر غذا خوردن، شستن و خشک کردن لباس و غیره نیز ممکن است در این فضا صورت پذیرد.
برای عملی شدن سه فعالیت اصلی آشپزخانه، سه وسیله مهم یخچال و فریزر، لگن ظرف شویی سینک و اجاق گاز مورد نیاز است. هر یک از این سه وسیله به محدوده ای در پیرامون خود به منظور انجام کار و حرکت احتیاج دارند. لذا این سه وسیله در کنار هم جا داده نمی شوند، بلکه با فاصله ای مناسب از یکدیگر قرار می گیرند. اگر محل استقرار این سه وسیله را با خطی فرضی به هم وصل کنیم، غالبا مثلثی شکل می گیرد که اصطلاحا به آن مثلث کار آشپزخانه می گویند.
در هنگام طراحی مثلث کار در آشپزخانه باید توجه نمود که فاصله مناسبی میان اجاق گاز و دو راس دیگر مثلث وجود داشته باشد تا از تأثیر گرمایی بر عملکرد یخچال و همچنین لکه‌های چربی‌حاصل از پخت و پز بر ظروف شسته شده جلوگیری شود.
طول اضلاع هر مثلث می بایست بین 1.50 تا 2.70 متر باشد .بهترین شرایط به این صورت است که محیط این مثلث بین 4.80 تا 6 متر باشد .
اگر فعالیت های دیگری علاوه بر پخت و پز در آشپزخانه انجام می شود، در هنگام برنامه ریزی برای طراحی مثلث کار باید در نظر گرفته شوند. مانند میز نهارخوری، جزیره، مینی بار، قفسه های دکوری و ….
حوزه های کار در آشپزخانه
حوزه شست وشو(Washing Zone)
حوزه شست وشو از لگن ظرفشویی و ماشین ظرفشویی تشکیل شده است که در حالت بهینه، لگن ظرفشویی دارای دو بخش مجزا برای شست وشو و آبکشی است. ماشین ظرف شویی باید بلافاصله در کنار لگن ظرفشویی قرار گیرد اما باید جای کافی برای شستن ظرف ها در لگن ظرف شویی هنگام باز بودن در ماشین ظرفشویی در نظر گرفته شود. اگر آشپزخانه فاقد ماشین ظرفشویی است، آبچکان باید در بالای پیشخوان قرار گیرد.
همچنین وجود یک سطل زباله نزدیک به لگن ظرفشویی برای خالی کردن آشغال ظرف ها پیش از شست وشوی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سطل زباله برای جلوگیری از اشفتگی دیداری، اغلب در کابینت و در زیر لگن ظرفشویی قرار می گیرد. کابینت زباله در محلی قرار می گیرد که باز بودن در آن، دسترسی به ماشین ظرف شویی را مسدود ننماید. برای جلوگیری از این تداخل عملکردی، کابینت زباله در طرف دیگر ظرفشویی و دور از طرف ماشین قرار می گیرد.
حوزه پخت و پز (Cooking Zone)
حوزه پخت و پز شامل اجاق یا ترکیبی از اجاق رومیزی و فر دیواری است. اجاق انتخاب مناسب تری برای آشپزخانه های کوچک است در حالی که در آشپزخانه های بزرگتر، اجاق رومیزی مجزا به همراه | فردیواری مطلوب تر است. در هر یک از این چیدمان ها، باید سطح پیشخوان دو سوی اجاق و اجاق رومیزی در برابر حرارت مقاوم باشد. همچنین قابلمه ها و تابه ها باید بلافاصله در کنار آن قرار گیرند تا هنگام پخت و پز به سادگی قابل دسترس باشند.
حداقل فضای عبوری لازم در مقابل اجاق رومیزی، ۹۰۰ میلی متر است. انتخاب نوع مناسب سیستم تهویه اجاق بسیار اهمیت دارد چنان که برخی سیستمها هوا را با عبور از یک فیلتر زغال چوب تصفیه می کنند و برخی دیگر دود را از طریق یک دودکش خروجی به سوی دیوار خارجی هدایت می کنند. خروج مستقیم دود به سوی بیرون گزینه بهتری است اما گاهی در ساختمانهای مسکونی چند واحدی عملی نیست.
حوزه آماده سازی (Preparation zone)
در حوزه آماده سازی یخچال باید نزدیک به انبار قرار گیرد تا مواد غذایی فاسدشدنی و غیر فاسدشدنی از حوزه آماده سازی به راحتی قابل دسترس باشند. انواع مختلفی از ترکیب های یخچال فریزر وجود دارد که هر یک برای مکان خاص و کاربران متفاوت مناسب است.
هر فعالیت بر روی نوع خاصی از سطوح بهتر انجام میشود. برای مثال، سطح مرمری برای پهن کردن خمیر شیرینی و سطح چوبی مخصوص خرد کردن است. این سطوح بسته به ابعاد آشپزخانه، تمایل آشپز و بودجه اجرا، بر روی سطح پیشخوان جایگذاری میشوند. دیگر نمونه های سطوح رویه پیشخوان عبارتند از: گرانیت، کوارتز ساختمانی، بتن، استیل ضدزنگ، چوب، تایل سرامیکی، سطوح آکرولیک توپر و لمینیت پلاستیکی.
حوزه ی سرو غذا (Self-service zone)
حوزه ی سرو غذا شامل سینکُ یخچال و یک سطح کار می شود. فاصله این حوزه های فعالیتی می بایست حداقل باشد. فضایی که برای سرو غذا تعیین شده است باید نور کافی برخوردار باشد.
این حوزه و حوزه ی آماده سازی دارای فصل مشترک می باشند. ابعاد یخچال با ابعاد آشپزخانه ارتباط مستقیم دارد که در هنگام انتخاب باید لحاظ شود.
حوزه انبار (Food Storage zone)
حوزه ی انبار وسایل و مواد غذایی شامل کابینت های نگهداری مواد غذایی می باشد می توان این بخش را بصورت جداگانه و پنتری نیز طراحی نمود. یا بصورت مشترک با سایر فضا ها از قبیل حوزه آماده سازی و سرو غذا
